Nüfusun giderek daha büyük bölümünün çalışmak ve kültürel faaliyetlere katılmak için şehirlere akın ettiği günümüzde, kentleşme giderek artıyor. Bunun anlamı, elbette yeşil alanların pabucunun dama atılması değil. Tam tersine bu, kıymetli yeşil alanların daha da el üstünde tutulması gerektiği anlamına gelir.
Şehir merkezlerinde ve kentsel bölgelerde genellikle ruh sağlığımız için esas olan yeşilin eksikliğini çekeriz; bu nedenle park ve bahçeleri kentsel tasarımın kalbine yerleştirmemiz gerekir. Park tanımına, devasa milli parklardan, köpeğinizi dolaştırabileceğiniz park alanlarına, yerleşim alanlarında çocukların oynadığı bahçelerden, büyüklerin sosyalleştiği daha küçük, çok işlevli parklara kadar, geniş bir aralıkta çeşit çeşit alanların hepsi dahildir.
Park ve Bahçeler Neden Önemlidir?
Parkların Sosyalleşmeye ve Dinlenmeye Olan Etkisi
Parklar, her yaş grubundan vatandaşa farklı kullanım alanları sunar ve parkların çekiciliğinin sebebi de budur. Mahalleli, parklarda farklı etkinlikler için bir araya gelebilir. Çok amaçlı bir parkta, genelde futboldan, aile arasında oynanan yakar top gibi basit oyunlara kadar çeşitli spor etkinlikleri için tasarlanmış geniş yeşil bir alan bulunur. Parklar, sosyalleşmek, arkadaşlarla yürüyüşe çıkmak, oyun oynamak, kahve içerek güneşlenmek, hatta piknik yapmak için harika yerlerdir. Şehrin işlek caddelerinden biraz uzaklaşıp kafa dinlemek ve doğanın içinde kendimizle baş başa kalmak için de kullanılabilirler. Parklar, iş dünyasının ve kent hayatının keşmekeşinden mola almak için biçilmiş kaftandır.
Parkların Spora Olan Etkisi
Muhtemelen fiziksel aktivite eksikliğinden kaynaklanan birçok sağlık sorunu olduğunu defalarca duymuşsunuzdur. Bugün birçok kentlinin yaşam tarzı, belirli kanser türleri ve kalp hastalığı dahil olmak üzere bir dizi sağlık sorununa neden olabilen obeziteye yol açmaktadır. Parklar, yürümeyi daha keyifli hale getirerek ve popüler sporlar için alan sağlayarak insanların daha fazla fiziksel aktivite yapmasını teşvik eder. Ne kadar fazla sayıda insanın yetersiz egzersiz yaptığı düşünüldüğünde, parklar insanlara doğayı deneyimlemeleri, fiziksel aktivite yapmaları ve rahatlamaları için imkan sağlayan önemli altyapılardır.
Özellikle düşük gelirli aileler ve spor salonu üyeliği veya dersleri almaya gücü yetmeyen kişiler için, parklardaki spor olanakları inanılmaz derecede önemlidir. Halka açık, kentsel mahalle parkları, iyi tasarlanmış yürüyüş ve bisiklet parkurları ve başka birçok spor olanağı ile özellikle dar gelirli gruplar için fiziksel aktivite ve spora dair kritik kaynaklardır. Konutlara yakınlık, fiziksel aktivite ve park kullanımı ile güçlü bir şekilde ilişkili olduğundan, mahalle parklarının sayısı ve konumu tüm nüfusa iyi hizmet vermek için yeterli sayıda olmasına özen gösterilmelidir.
Parkların Çevreye Olan Etkisi
Parklar, sadece insanlar için değil, hem flora hem de fauna için bir yaşam alanı olan daha geniş doğal ekosistemin ayrılmaz bir parçasıdır. İnanılmaz bir hızda artan kentsel yayılma nedeniyle evlerini kaybeden hayvanlar için parklar doğal bir yaşam alanıdır. Ayrıca parklar tam anlamıyla bir şehrin akciğeridir. Hava kirliliği söz konusu olduğunda, kirleticileri aktif olarak azaltabilen sadece ağaçlar ve parklar gibi bu devasa yeşil alanlardır. Mahallelerde küçük cep parklarıyla ardışık yeşil kemer gibi devam eden parklar birleşerek, tüm kentte yeşil bir kuşak oluştururlar. Bu yeşil kuşak, bir karbon yutak alanı haline gelir ve havayı temizler.
Aynı zamanda parklar, kentlerdeki betonlaşmadan kaynaklanan ısı adalarının etkilerini de önemli oranda azaltır, betonlaşmış kentlerin serinlemesini sağlarlar. Yazları yoğun sıcak dalgalanmalarında, hava sıcaklığının etkisini hafifletirler. Aşırı yağışlarda ise, sünger şehrin bir parçası olarak düzenlenmiş parklar, sellerin etkisini azaltır. Sadece yağış değil, aşırı rüzgar ve fırtınalarda da parklar bariyer olarak kentin kalkanı olurlar.
Bu açıdan bakıldığında parklar, daha iyi bir çevre, temiz hava ve sağlıklı yaşam hakkının sürdürülmesinde çok önemlidir. İnsanların rahatlamasını, dinlenmesini sağlamanın yanısıra, küresel ısınmanın etkilerini azaltma, kenti yaşanılır kılma konusunda da çok ulvi bir göreve sahiptir.
Parkların Peyzajı Nasıl Yapılır?
Parkların farklı kullanım amaçlarına göre farklı gereksinimleri vardır. Ancak kullanım amacından bağımsız olarak park peyzajında mutlaka dikkat edilmesi gereken bazı prensipleri aşağıda sıraladık:
- Parklarda bakım istemeyen veya az bakım isteyen bitkiler ve çalılar kullanılmalı, mümkünse gölge yapan büyük ağaçlar tercih edilmelidir.
- Çim yerine çok bakım istemeyen çayır ve mera türlerinin uygulanması düşünülmelidir.
- Kent mobilyaları ve çocuk oyun aletleri, sürdürülebilir doğal malzemelerden ve uluslararası güvenlik standartlarına uygun olmalıdır.
- Sulama ile ilgili konular çok iyi planlanmalı ve su kaybının önüne geçilmelidir.
- Yollar ve spor alanları, suyu tutmayacak şekilde geçirgen olarak inşa edilmelidir.
- Parklarda insanların rahatça spor yapabilecekleri alanlar olmalı. Parklarda birbirine bağlı devam eden bisiklet yolları ulaşımın bir parçası olmalıdır.
Parkların farklı kullanım amaçları ve değişik işlevlerinin gerektirdiği farklı şartları ise aşağıda bir araya getirdik.
Spor
Spor söz konusu olduğunda, mahallelinin ihtiyaçları öncelikli sıradadır. Kaykay parkları gençlerin yoğunluklu olduğu bölgelerde onların kayma alıştırması yapmaları ve sosyalleşmeleri için harika bir seçenekken, nüfusun yaş ortalamasının daha yüksek olduğu bölgelerde işlevsiz kalır. Aynı şekilde, aileler ve gençler için parka kondisyon aletleri ve basketbol potaları yerleştirmek iyi bir fikirken, demografisi farklı bölgelerde bu donanım yer israfından başka bir işe yaramayacaktır.
Geniş parklardaki çok amaçlı spor alanları, ziyaretçilerin katılabileceği futbol veya aile ve arkadaşlarla oynanan top atıp tutmalı başka oyunlara alan yaratır. Yerlerde farklı oyunlara göre çizgiler ve kaleler olması işleri kolaylaştırır. Ayrı bir futbol sahası için yeriniz varsa bu harika olur, ancak pek çok parkta bu işe uygun genişlikte ve düzlükte bir alan bulmak güçtür. Taşlardan kale yaptığınız günleri hatırlıyor musunuz? O günler o kadar da geride kalmadı. Parklarda geniş bir yeşil alan tasarlanması ihmal edilmemelidir ki böylece insanlar orayı hem istedikleri spor için kullanabilsin hem de kenarlarında piknik yapabilsinler.
Piknik
Klasik bir piknik, bir örtünün üzerinde yerde oturmaktan ibaret olduğuna göre, piknik alanının olmazsa olmazı, ziyaretçilerinizin rahatça yerleşebileceği yemyeşil çimlerdir. Ancak herkes yemeğini yerde yemekten hoşlanmayabilir. Onun için etrafa özellikle yaşlı ziyaretçilerin rahatlıkla oturup kalkabileceği piknik masaları serpiştirmek iyi olacaktır. Pergolalar piknik alanları için uygun bir gölgeleme elemanı olmakla birlikte, yaz güneşinden ya da sert kış rüzgârlarından ve yağmurdan korunmak amacıyla büyük ağaçlar da kullanılabilir.
Parkta piknik yaptıktan sonra boşlarınızı atacağınız bir yer bulamamak ya da başkalarının etrafta bıraktığı çöplerle karşılaşmak hayli tatsız bir olaydır. Yeşil alanların etrafına ziyaretçileriniz için çöp kutuları yerleştirmek, hatta piknikçiler ve spor sevdalıları için içme suyu çeşmeleri koymak yerinde bir fikirdir.
Oyun Alanları
Parkın farklı bölümlerinden, yetişkinler kadar çocuklar da faydalanır. Parkları ve yeşil alanları büyümenin ilk yıllarında kullanmak, fiziksel büyüme, iletişimsel ve sosyal beceriler ve yaratıcı bir zihin için son derece önemlidir. Birçok araştırma, açık havada oyun oynayan çocukların daha iyi motor ve bilişsel becerilere sahip olduğunu, fiziksel olarak daha aktif olduğunu, daha az davranış sorunu veya daha az DEHB belirtisi sergilediğini göstermiştir. Kaydıraklı oyun alanları, orman spor salonları, salıncaklar veya maymun barları olan parklar, her yaştan çocuğu heyecanlandırır. Klasik salıncakları ve kaydırakları olan bir oyun parkının yanı sıra, çocukların yaz sıcağında oynayabileceği interaktif su elemanları gibi yeni ve ilginç özellikler de denenebilir. Ayrıca oyun oynamaktan yorgun düştükleri bir günün sonunda güvenle anne-babalarından ayrı oturup kitap okuyabilecekleri veya yemek yiyebilecekleri ufak bir oturma alanı da iyi olur.
Yürüyüş
Parkta yürüyüş yapmak, özellikle kent merkezinde yaşayan ve çalışanların ruh sağlığı açısından son derece faydalı olabilir. Yeşil alanınız çok büyük olmasa dahi, kıvrılan yollar ve dikkat çekici ufak havuzlar, fıskiyeler, ufak bahçeler gibi öğelerle bu alandan sonuna kadar istifade edebilirsiniz. Bu yolları yan yana iki kişinin geçebileceği, hatta mümkünse bisikletçilerin ve patencilerin kullanabileceği kadar geniş yapmak önemlidir. Yürüyüş, yalnız insanlar için değil, köpekler için de gereklidir.
Ufak ağaçlık alanlar, köpek dostu yeşil alanlar, banklar, poşet standları ve çöp kutuları, genellikle ihmal edilen köpek sahipleri için parkları çok kıymetli ve pratik yerlere dönüştürür.
Yabani Hayat
Parklarda yabani yaşam alanlarını korumak ve ziyaretçilerinizin bu alanların keyfini çıkarmasını sağlamaya da ihtiyacınız vardır. Geniş bir parkın içindeki ormanlık alan bunun için biçilmiş kaftandır. Alanın içinde doğal veya suni bir dere de bulunabilir. Uzun otların ve ağaçların bulunduğu tamamen yabani bölgeler de, aynen korundukları takdirde küçük ölçekte harika durabilir. Kır çiçeği bahçeleri, kelebeklerin ve arıların bayıldığı doğal güzelliklerdir. Bambu evler, kütük yığınları ve ağaçlara asılan kuş evleri de bir taraftan yabani hayata ev sahipliği yaparken diğer taraftan ziyaretçilerinize görülecek harika manzaralar sunar. Onlara etrafa yerleştirdiğiniz bilgilendirici tabelalarla yol göstererek, doğadan daha bilinçli bir biçimde keyif almalarını sağlayabilirsiniz.
Sonuç
Park ve bahçelerin farklı ihtiyaçlara sahip her tür mahalle sakinine sunabilecekleri çok fazla şey olduğundan, kullanılabilmeleri ve ihmal edilmemeleri için iyi tasarlanmaları şarttır. Hava durumu nasıl olursa olsun, iyi tasarlanmış bir parkın yıl boyu ziyaretçisi olur. Ancak bunun için mevcut araziyle çalışacak iyi peyzajcılara ve mahalle sakinlerinin ihtiyaçlarını dile getirebilmesine gereksinim vardır.
Karaoğlu Peyzaj olarak, Akdeniz’de, Balkanlar’da, Orta Doğu’da ve Kafkaslar’da park ve oyun alanları da dahil olmak üzere her sektörde peyzaj tasarımı ve uygulaması deneyimine sahibiz. Daha önce yapmış olduğumuz projeleri görmek için galeri sayfalarımıza veya peyzaj tasarımıyla ilgili blog yazımıza göz atabilirsiniz.